Kapliczki i krzyże przydrożne Pacanowa


Figura Świętego Floriana

ID: pacanow01
Opis: Kolumna, na której szczycie stoi figura świętego Floriana, to chyba najbardziej znana kapliczka w całej gminie Pacanów. Większość mieszkańców potrafi wskazać to miejsce, a już na pewno zrobią to mieszkańcy Pacanowa i najbliższych okolic. Jej powstanie datowane jest na rok 1903, nie jest więc to najstarsza kapliczka na terenie gminy Pacanów. Utrzymała się mimo upływu czasu w bardzo dobrym stanie, w czasie ostatniego remontu nawierzchni alejek w parku została odnowiona zgodnie z wszelkimi regułami sztuki konserwatorskiej. Pod figurą świętego Floriana mają miejsce zarówno uroczystości strażackie, jak i uroczystości związane z procesją Bożego Ciała. Figura świętego Floriana ma wszelkie atrybuty związane z patronowaniem strażakom. Na głowie hełm, w prawej dłoni naczynie, z którego wylewa wodę na płonący dom, w lewej dłoni dzierży sztandar. Stoi na wysokiej okrągłej kolumnie, ta zaś wspiera się na ozdobnej podstawie, rozrzerzającej się na dole w niewielki stopień. Dookoła figury ustawiony jest niski płotek z kutych elementów. Przed figurą stoi metalowy krzyż, o wąskich ramionach. Cała kapliczka góruje nad pacanowskim parkiem.
Współrzędne GPS: 50°24'00.7"N 21°02'27.8"E



Kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej

ID: pacanow02
Opis: Przy ulicy Słupskiej, niedaleko sklepu "1000 Drobiazgów", na konstrukcji wykonanej z konarów drzewa zawieszona jest szafka, w której znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Powstanie kapliczki datowane jest na rok 1890, a fundatorem był Michał Siwiec. W miarę upływu lat szafka z obrazem była odnawiana, pierwszy raz zrobił to w roku 1948 Józef Kapek, potem pan Waldemar Kapek. Poczatkowo kapliczka ta wisiała na drzewie, bodajże lipie. Po jej ścięciu z konarów wykonano konstrukcję i na niej zawieszono obraz. Tak więc kapliczka ta od czasów swego powstania wisi w swoim pierwotnym miejscu na konarach lipy, na której została początkowo umieszczona. Obraz wewnątrz szafki pozostał ten sam. W dolnej części kapliczki widoczny jest pień drzewa, obecnie służący jako podstawa pod kwiaty. Szafka zawierająca obraz jest drewniania, mimo remontów widać po niej lata mijające od chwili jej zbudowania. Wewnątrz, za szkłem Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Na nim również czas odcisnął swoje piętno. Ale całość robi dobre wrażenie. Cieszy zachowanie starej szafki, chociaż nowa pewnie byłaby ładniejsza, ale już bez swego historycznego ducha. Otoczenie kapliczki starannie utrzymane.
Współrzędne GPS: 50°23'46.5"N 21°02'31.0"E



Kamienny krucyfiks

ID: pacanow03
Opis: Granitowy krucyfiks, stojący na niewielkim wzgórku, to czwarta taka budowla w tym miejscu. Prawdobodobnie w 1864 roku postawiono w tym miejscu pierwszy krzyż. Istnieją przypuszczenia, że miał on funkcję upamiętniającą walki Powstania Styczniowego. Na drugim krzyżu, stojącym w latach 1930-1970 widniały narzędzia męki Chrystusa, a po jego zniszczeniu w roku 1970 Aniela i Wiktor Pytko postawili w tym miejscu trzeci krzyż drewniany (tak podaje miesięcznik "Z życia gminy"). Obecny granitowy krucyfiks, na który przeniesiono elementy metalowe z poprzedniego w postaci ukrzyżowanego Chrystusa i napisu INRI, został ufundowany przez pp. Krystynę i Stanisława Pytko.
Krucyfiks stoi w pewnym oddaleniu od ulicy Słupskiej, pomiędzy firmą gromadzącą złom a stadionem Zorza Tempo Pacanów. Dookoła krzyża ogrodzenie z łańcuchów o grubych ogniwach, wspartych na narożnych niskich słupkach. Jest dobrze widoczny z drogi.
Współrzędne GPS: 50°23'33.2"N 21°02'31.6"E



Matka Boska Modląca się

ID: pacanow04
Opis: Figura Matki Boskiej Modlącej Się stoi na prywatnej posesji na ulicy Książnickiej. Wcześniej w tym miejscu stała figura Jezusa Frasobliwego, obecna została postawiona w roku 1988. Podczas zmiany figury odkryto kamień z napisem Andrzej Potocki (informacje uzyskane dzięki pomocy pana Jarosława Banasika). To bardzo ładna kapliczka. Matka Boska stoi ze złożonymi do modlitwy rękoma, pod jej stopami znajduje się bardzo charakterystyczny element - półksiężyc. Wyjątkowy urok ma kolumna, na której figura się znajduje. Okrągła kolumna zwęża się ku górze, by na końcu przeobrazić się w ozdobny gzyms. Górna część kolumny w przeciwieństwie do dolnej ma już przekrój kwadratowy. W dolnej części kolumny okrągła podstawa. Kapliczka ma kolory charakterystyczna dla Matki Boskiej - dominuje biały i niebieski.
Współrzędne GPS: 50°24'05.7"N 21°02'56.1"E



Krucyfiks w polach

ID: pacanow05
Opis: Niewielki metalowy krucyfiks stoi w polach obok drogi krajowej Kielce - Tarnów. Znajduje się już poza budynkami Pacanowa, za skrzyżowaniem ulicy Stopnickiej z drogą 73 w kierunku na Kielce. W 2009 roku został oczyszczony i wyremontowany przez Stowarzyszenie Miłośników Gminy Pacanów, ale miękki grunt w tym miejscu sprawia, że z biegiem czasu coraz bardziej się pochyla. Krucyfiks wykonany jest z metalowych, kutych elementów, zamocowanych w kamiennej podstawie. Na krzyżu zawieszona metalowa figura Chrustusa. Od połączenia ramion krzyża odchodzą kute, metalowe promienie, a nad nią znajduje się półokrągły blaszany daszek, zakończony ząbkowanymi zdobieniami. Ramiona krzyża ozdobnie zakończone. W podstawie umieszczona jest data postawienia figury "RP 1864" - RP - Roku Pańskiego. Ta data mnie zaciekawiła, możliwe, postawienie krucyfiksu związane jest w jakiś sposób z Powstaniem Styczniowym - Ziemia Świętokrzyska była sceną walk powstańców z wojskami rosyjskimi, ale brak jest jakichkolwiek dowodów na poparcie tej tezy.
Współrzędne GPS: 50°24'38.9"N 21°00'52.7"E



Figura Matki Boskiej Niepokalanej

ID: pacanow06
Opis: Figura Matki Boskiej Nepokalanej stoi w miejscu, gdzie kończy się Pacanów, tuż za skrzyżowaniem drogi krajowej 73 Kielce - Tarnów a ulicą Stopnicką. To częste miejsce stawiania figur - na skraju wsi lub na rozstaju dróg. Należy pamiętać, że obecna ulica Stopnicka to dawna droga do Buska Zdroju. Figura zatem stoi w miejscu, gdzie kończy się Pacanów, na skraju wsi. To bardzo piękna i stara figura. Została ufundowana w 1895 roku - według napisu na cokole. Nieznany jest fundator. Intencja postawienia figury Matki Boskiej Niepokalanej jest zawarta w napisie "OD NAGŁEJ I NIESPODZIEWANEJ ŚMIERCI ZACHOWAJ NAS PANIE. 1985 R." Matka Boska w kolorach charakterystycznych - błękitnym i niebieskim - stoi z założonymi na piersiach rękoma, pod jej stopami głowa węża kusiciela oraz róże. Niski cokół, o przekroju kwadratu, wsparty na schodkowym fundamencie, po lewej i prawej stronie posadzone świerki.
Współrzędne GPS: 50°24'36.7"N 21°01'12.3"E



Kolumna świętej Barbary

ID: pacanow07
Opis: Wysoka kolumna z figurą świętej Barbary to najstarsza kapliczka, choć ze względu na wysokość nazwa kapliczka nie jest adekwatna, na terenie gminy Pacanów. W miejscu, gdzie stoi znajdowała się już w XVI wieku kaplica św.Barbary. Kolumna została postawiona przed tym kościołem. Figura św.Barbary została zamontowana na szczycie kolumny w 1670 roku przez Stanisława Misterę, co zostało upamiętnione napisem "ANNO DOMINI 1670 HOC OPUS STANISLAUS MISTERA CUM UXORE EREXIT". Sama figura przetrwała kaplicę. Ta została rozebrana w roku 1783. Sama kapliczka została odnowiona w roku 1888 i szczęśliwie przetrwała obie wojny światowe (informacje historyczne uzyskane dzięki uprzejmości pana Jarosława Banasika). Według niepotwierdzonych informacji w okolicy nie istniejącej obecnie kaplicy grzebane były ofiary "morowego powietrza". Figura świętej Barbary i sama kolumna nie należy do najlepiej utrzymanych obiektów. wokół niej znajdują się wysokie świerki, które nie tylko ją zasłaniają, ale także powodują osiadanie spadzi, co skutkuje pojawianiem się zielonych przebarwień od mchów i porostów. Barbara trzyma w dłoni lampę górniczą, charakterystyczny element wyposażenia. Zwieńczenie kolumny w stylu korynckim, na dole kwadratowa w przekroju podstawa. Obok kapliczki niewielki płotek metalowy w nie najlepszym stanie. Napis upamiętniający fundatora w dolnej części słabo widoczny.
Współrzędne GPS: 50°23'45.5"N 21°02'18.1"E



Kamienny krucyfiks na rozstaju dróg

ID: pacanow08
Opis: Kamienny krucyfiks stoi na skrzyżowaniu ulicy Beszowskiej z drogą prowadzącą do Sroczkowa. Powstał w latach 20 ubiegłego wieku, nie należy zatem do obiektów najstarszych. Na kamiennym (wykonanym prawdopodobnie z betonu) krzyżu zawieszona również kamienna figura Chrystusa. Na kolumnie widoczna płaskorzeźba Matki Boskiej. Sama kapliczka, choć przecież nie taka stara w porównaniu z innymi, została poważnie naruszona przez czas. Górne ramię krzyża zostało ukruszone, nie wiadomo, czy przez warunki atmosferyczne, czy być może podczas zawieruchy wojennej. Trwarz Ukrzyżowanego słabo widoczna, rysy zostały zatarte. Pod Chrystusem płaskorzeźba przedstawiająca ludzką czaszkę. Niewysoka kolumna rozszerzająca się ku górze w niewielki ozdobny gzyms, na dole przechodząca w schodkowy fundament.
Współrzędne GPS: 50°24'16.4"N 21°02'50.2"E



Kapliczka szafkowa Matki Boskiej Niepokalanej

ID: pacanow09
Opis: Na skrzyżowaniu ulicy Oleśnickiej z ulicą Beszowską na kwadratowej kolumnie stoi szafka z figurką Matki Boskiej Niepokalanej. Kapliczka ta wygląda, jakby była wykonana z dwóch elementów pochodzących z różnych epok. Sama kolumna, jej fundament i napis wyglądają na starsze niż sama szafka z kapliczką, ta zdecydowanie wygląda na współczesną konstrukcję. Szafka jest przeszklona z trzech stron, starannie wykonana, z dwuspadowym daszkiem zakończonym krzyżem. Wewnątrz znajduje się bardzo mała figurka Matki Boskiej Niepokalanej. Na kolumnie znajduje się napis: "O MARYJO NIEPOKALANA RATUJ NAS I MÓDL SIĘ ZA NAMI". Nieznana data powstania, fundator i intencja powstania kapliczki.
Współrzędne GPS: 50°24'10.4"N 21°02'29.5"E



Figura Chrystusa

ID: pacanow10
Opis: Po przeciwnej stronie poprzedniej kapliczki stoi druga. Jej powstanie, według napisu na kolumnie, datowane jest na rok 1805, ale to mało prawdopodobne. Błąd wynika raczej z zatartego napisu. Bardziej możliwy jest rok 1905. Fundatorami są Michał i Julianna Lewińscy. Napis w pełnym brzmieniu, z trudem widoczny na kolumnie, brzmi "FUNDATOROWIE MICHAŁ JULIJANNA LEWIŃSCY 1805 R.". Postać na kapliczce to Chrystus, Chrystus, siedzący z założonymi na kolanach rękoma. Jego ciało okrywa szata, na głowie znajduje się cierniowa korona. Kolumna niewysoka, kwadratowa w przekroju, zakończona na górze niewielkim, ozdobnym gzymsem, na dole przechodząca w schodkowy fundament. Dookoła kapliczki gęsta roślinność z tuj i cyprysików.
Współrzędne GPS: 50°24'10.4"N 21°02'29.5"E



Figura Wniebowzięcia Matki Boskiej

ID: pacanow11
Opis: Tuż za granicami Pacanowa, przy drodze prowadzącej na Oleśnicę, stoi figura Wniebowzięcia Matki Boskiej. Figura jest w barwach białych i niebieskich. Pod stopami Maryi, po bliższym przyjrzeniu się, zobaczymy dwie małe postacie aniołów, które unoszą Matkę Boską do nieba. Postać Matki Boskiej postawiona na wysokiej, kwadratowej kolumnie. Cała kapliczka nie robi dobrego wrażenia. Korzenie rosnącego obok drzewa przechylają ją. Nie ma żadnego ogrodzenia a teren wokół wygląda na zaniedbany. Brak informacji na temat daty postawienia, intencji i fundatorów kapliczki.
Współrzędne GPS: 50°24'27.3"N 21°02'30.6"E



Żeliwny krucyfiks

ID: pacanow12
Opis: Data powstania żeliwnego krucyfiksu podawana jest w różnych źródłach rozmaicie. Spotkałem się z rokiem 1864, jak również z 1926. Obydwa źródła, do których dotarłem, podają, że krzyż ten został wystawiony jako wotum za uratowanie Pacanowa od epidemii od cholery.
Z całej kapliczki to właśnie krucyfiks jest szczególnie ciekawy. Krzyż wykonany jest bardzo starannie jako żeliwny odlew. Od połączenia ramion wybiegają cztery rozszerzające się promienie. Nad figurą Chrystusa Napis INRI. Ramiona krzyża zakończone zdobieniami w postaci liścia koniczyny. Figura Chrystusa duża, proporcjonalna do ramion krzyża. Nieco mniej ozdobny jest postument, w którym krzyż jest zamocowany. Odlany z betonu, rozszerza się schodkowo i kończy kwadratowym fundamentem. Otoczenie kapliczki nieciekawe. Na postumencie wcześniej widoczny był napis, obecnie zatarty przez upływ czasu. Według informacji znalezionych w miesięczniku "Z życia gminy" brzmiał on "VOTUM ZA URATOWANIE OD CHOLERY". Nieznany fundator kapliczki.
Współrzędne GPS: 50°23'46.6"N 21°02'56.9"E



Figura Matki Boskiej

ID: pacanow13
Opis: Bardzo piękna figura Matki Boskiej. Nieznana jest data jej powstania, ale mimo upływu czasu nosi na sobie ślady dawnej świetności. Zacznijmy od figury Matki Boskiej. Jest bardzo starannie wykonana, mimo lat rysy twarzy Maryi są wyraźnie widoczne. Równie starannie i dokładnie wykonana jest szata okrywająca postać, na której widać każdą fałdę i załamanie ubioru. Bardzo ciekawy jest układ odzieży z przodu figurki. Fałdy odzieży układają się tak, jakby Matka Boska była w widocznej ciąży - może taki był zamysł wykonawcy figury. Matka Boska stoi na wysokiej, okragłej kolumnie. Wokół kolumny wije się spiralny ornament. Zakończenie kolumny to stożkowy gzyms. Całość psuje jednak otoczenie kapliczki. Na kapliczce nie ma żadnych napisów mogących pomóc ustalić wiek kapliczki oraz nazwiska jej fundatorów.
Współrzędne GPS: 50°24'16.3"N 21°02'08.7"E



Kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej

ID: pacanow14
Opis: Niewielka kapliczka szafkowa na ulicy Stopnickiej z kopią obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Mało interesująca metalowa szafka, pokryta dwuspadowym daszkiem. Na przedniej części daszku blaszana ozdoba w postaci ząbkowanego paska blachy, podobna w kształce ozdoba na dole szafki. W szczycie daszki blaszany krzyżyk. Szafka trójstronnie przeszklona, zawieszona na stalowym kształtowniku. Kształtownik wmurowany w betonowy postument. Wewnątrz szafki znajduje się prosty obrazek Matki Boskiej Częstochowskiej, jaki można kupić w każdym sklepie z dewocjonaliami. Całość pomalowana farbą w kolorze niebieskim. Kapliczka prawdopodobnie pochodzi z lat 80-tych ubiegłego wieku.
Współrzędne GPS: 50°24'18.7"N 21°02'02.8"E



Duży żeliwny krucyfiks

ID: pacanow15
Opis: Duży, wyremontowany w 2009 roku staraniem Stowarzyszenia Miłośników Gminy Pacanów, żeliwny krucyfiks został ufundowany przez Waleriana i Mariannę Wojtysiów w roku 1895. To duża kapliczka. Zwęża się schodkowo począwszy od fundamentu, aż po szczyt cokołu. Wierzch cokołu zakończony ozdobnym gzymsem. W tymże postumencie umieszczony żeliwny, odlewany krucyfiks, o szerokich ramionach, zakończonych ozdobami w postaci trzech półokręgów. Na krzyżu zawieszona figura ukrzyżowanego Chrystusa w kolorze złotym. Nad nim napis INRI. Nad Ukrzyżowanym półkolisty, blaszany daszek wykończony ozdobnymi ząbkowaniami. W przedniej ścianie cokołu wmurowana tablica z napisem: "NA CHWAŁĘ PANU BOGU WSZECHMOGĄCEMU FUNDATOROWIE WALERJAN I MARYJANNA WOJTYŚ R. 1895". Dookoła kapliczki znajduje się ładne ogrodzenie wykonane z łańcucha o dużych oczkach. Kapliczka wznosi się na niewielkim pagórku porośniętym dekoracyjnymi krzewami.
Współrzędne GPS: 50°24'26.1"N 21°01'44.7"E



Projekt i kodowanie Sławomir Cudny 2016. Materiały można wykorzystać za zgodą autora